Historia
Dzielnica powstała na przełomie lat 1907-1910 miała być osiedlem robotniczym dla górników zatrudnionych w kopalni „Giesche” – obecna kopalnia „Wieczorek”. Dyrektorem kopalni, który zlecił budowę dzielnicy mieszkaniowej dla swoich pracowników był Anthon Utheman.
Architekci: Jerzy i Emil Zillmann wzorując się na idei „miasta-ogrodu”, której twórcą był angielski urbanista Sir Ebenezer Howard zaprojektowali dzielnicę mieszkaniową. Centralnym punktem był plac Czerwonych, wokół którego zlokalizowano szkoły, sklepy, pocztę, gospodę, administrację osiedla, nadleśnictwo, łaźnię, pralnię oraz domy noclegowe. Giszowiec początkowo był samodzielnych osiedlem z własną administracją, lecz w 1924 roku został włączony do zorganizowanej gminy Janów, a następnie do powiatu miejskiego Szopienice. Przełomowy był rok 1960, kiedy to Giszowiec i Szopienice stały się oddzielnymi dzielnicami Katowic. W 1964 roku swoją działalność rozpoczyna nowa kopalnia zlokalizowana nieopodal osiedla – „Staszic”. Liczba górników oraz pracowników kopalni z roku na rok gwałtownie wzrastała. W 1969 roku zapada więc decyzja o wyburzeniu części zabytkowej dzielnicy i wybudowaniu „nowoczesnych blokowisk”. Rozbiórkę dzielnicy przerwano, gdyż jak się okazało Giszowiec został wpisany do urbanistyczno – zaledwie jedną trzecią pierwotnej zabudowy, którą możemy podziwiać po dziś dzień.
Zabytki i architektura XXI wieku
Zabytkowe domki
Chałupy przeznaczone dla robotników(sześciuset rodzin). Każda podzielona pionowo miedzy dwie rodziny. W większości mieszkań znajdowała się sień, kuchnia, pokój oraz komora lub drugi pokój. Łączna powierzchnia jednego lokalu wynosiła od 50 do 70 metrów kwadratowych. Każdy dom posiada duży strych, piwnicę, obórkę oraz spory ogród pod uprawę warzyw i owoców dla własnego użytku. Węgiel oraz ziemniaki były dostarczane przez kopalnię.
Balkan – kolej wąskotorowa
Zafundowana przez koncern „Giesche” kolej wąskotorowa „Balkan” kursowała 28 razy na dobę w dni robocze. Była ona darmowym środkiem transportu przemierzając trasę 3,5 kilomatera. Przystanki:
Gieschewald(Giszowiec), Nickischschacht (Nikiszowiec), Janów oraz Schoppinitz (Szopienice).
Kościół św. Stanisława Kostki
W latach 1946-1948 w bukowym lesie na skraju osady Giszowiec wybudowano murowany kościół według projektu architekta J.Kruga. Budową kierował, ks. Wiktor Mandrek.
Kościół św. Barbary
Zbudowany w latach 1986-1994. W 1983 roku Papież Jan Paweł II podczas swojego pobytu w Katowicach poświęcił kamień węgielny pod budowę kościoła. Budowę nadzorował ksiądz proboszcz Izydor Harazin.
Karczma Śląska
Ten największy w kolonii budynek, położony wewnątrz parku był i jest wizytówką Giszowca, a zarazem kulturalnym centrum osiedla. Górnicy wracający „po szychcie” mieli do dyspozycji kawiarnię w ogrodzie i dwie sale klubowe. W budynku znajdowały się również pokoje dla gości oraz duża sala teatralna. Inne pomieszczenia tj. stajnie dla koni, chlewy, szopa na wozy itd. znajdowały się w osobnym budynku (obecnie „Izba Śląska”). Po zlikwidowaniu Domu Kultury, Karczma przez wiele lat stała pusta i popadała w ruinę. W latach 90. utworzono tutaj dyskotekę „Delta”, jednak to nie wpłynęło pozytywnie na stan budynku. Po przejęciu obiektu przez Urząd Miasta, budynek przeszedł generalny remont. Pracę pochłonęły prawie 8 mln złotych. Miasto stało się także właścicielem położonej nieopodal Gawlikówki. 7 Stycznia 2006 roku nastąpiło uroczyste otwarcie filii nr 2 MDK Szopienice-Giszowiec. Gośćmi byli m.in. Prezydent Katowic Piotr Uszok, Przewodniczący Rady Miasta Jerzy Forajter oraz proboszcz parafii pw. św. Barbary ks. Izydor Harazin. W zmodernizowanym obiekcie znajduje się kilkanaście pomieszczeń, w tym reprezentacyjna sala koncertowa, balowa, konferencyjna, komputerowa. Działa tu również wiele kółek zainteresowań. W budynku znajduje się także restauracja „Dworek pod Lipami”.
Dawniej leśniczówka – dziś przedszkole
Ten największy budynek starego osiedla zajmował nadleśniczy, który był równocześnie zarządcą całej kolonii. Wieża z zegarem umieszczona na szczycie dachu miała podkreślać specjalny status budynku.Kiedy w roku
1926 ponad połowę udziałów kopalni „Giesche” wykupiła spółka amerykańska SACO (Silesian-American Corporation), do budynku nadleśnictwa wprowadził się dyrektor kopalni. W roku 1960 gmach został zaadoptowany na przedszkole i do dnia dzisiejszego spełnia tę funkcję.
Willa Uthemanna
Pierwszym mieszkańcem willi był oczywiście dyrektor koncernu Anton Uthemann, który nakazał jej budowę. Budynek położony jest przy drodze do Murcek, kilkaset metrów od osiedla. Leży na skraju lasu, otoczony dużym ogrodem. Architekt Zillmann, projektując obiekt, wzorował się na stylu barokowym.
KWK „Staszic”
Kopalnia „Staszic” rozpoczęła działalność wydobywczą w lipcu 1964 roku. Założono, że będzie to najbardziej nowoczesna kopalnia w polskim górnictwie, wyposażona w najnowsze rozwiązania techniki górniczej.Kopalnia miała docelowo wydobywać 10000 ton węgla na dobę. Obecnie kopalnia ma największe operatywne zasoby węgla wynoszące 348100 tys.ton, czego konsekwencją jest najdłuższa przewidywana obecnie żywotność kopalni – 87 lat.
